Hoewel de woorden erg op elkaar lijken verschillen de sacramentalia wel degelijk van de sacramenten. Sacramenten zijn door Christus zelf gecreëerd om het eeuwige heil te bereiken en voeren in menige kerk de boventoon. Sacramentalia zijn niet direct door Christus ontstaan, maar zijn, desalniettemin, erg belangrijk voor de Kerk en haar volgers. Artikel 1677 van de Catechismus omschrijft de sacramentalia als volgt: “Sacramentalia zijn heilige tekens die door de Kerk zijn ingesteld. Hun doel is de mensen erop voorbereiden de vruchten van de sacramenten te ontvangen en de verschillende levenssituaties te heiligen.” Hieronder lees je over vijf belangrijke sacramentalia die ook een deel van jouw geloofsleven kunnen uitmaken.
1. Het gebruik van wijwater
Wijwater is water dat door een clericus is ingezegend. In het leven van een Katholiek komt dit water veelvuldig terug. Ten eerste wordt het gebruikt als doopwater. Over het hoofd van de dopeling wordt dan drie keer wijwater gegoten of de dopeling wordt ondergedompeld, in de Naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Tijdens de viering, zoals in de Paasnacht, kunnen mensen ook met wijwater besprenkeld worden. De celebrant loopt dan met een wijwaterkwast, in het Latijn een aspergillum, langs de banken en verspreidt het wijwater over de mensen. Zij maken dan als antwoord een kruisteken. Voordat men de Kerk instapt staan er ook bakjes of kommen met wijwater erin, waar de mensen ook een kruisteken mee kunnen maken. Dit staat allemaal symbool voor het doopsel dat iedere katholiek heeft ontvangen. Wijwater kan ook gebruikt worden om andere voorwerpen te zegenen, en als het ware dus te dopen, hierdoor zullen deze voorwerpen ook beschermd zijn. Wijwater is niet zomaar water, dus het mag ook niet door de gootsteen gespoeld worden. Het zelf opdrinken of aan de planten geven mag wel.
2. Het zegenen van personen
Het zegenen van mensen wordt ook gezien als een sacramentale. Bij deze handeling spreken mensen heil uit over elkaar. Een priester kan een zegen uitspreken. Bijvoorbeeld na een mis, een huwelijkszegen of bij het vormsel en andere sacramenten. De krachtigste zegen is wel die van een priester die zojuist gewijd is, omdat dit moment maar één keer voor kan komen. Leken kunnen echter ook elkaar een zegen geven, denk bijvoorbeeld aan ouders die een zegen over hun kinderen uitspreken of partners die elkaar een kruisje voor het slapen geven. In Engelstalige series hoor je ook vaak genoeg “God bless” gezegd worden. Artikel 1669 van de Catechismus zegt hierover: “De sacramentalia vallen onder het priesterschap zoals dit door het doopsel verleend wordt, elke gedoopte wordt geroepen een ‘zegen’ te zijn en te zegenen. Daarom kunnen leken bepaalde zegeningen verrichten.”
3. Het zegenen van voorwerpen
Naast mensen kunnen er ook voorwerpen ingezegend worden, dit kan met of zonder wijwater. Huisdieren kunnen gezegend worden, voertuigen voor het op reis gaan, maar ook woningen: bij veel kerken kun je een blaadje ophalen die gezegd is, voor aankomend jaar zal daarop staan “20*C+M+B+24”. C staat voor Christus, M voor Mansionem en B voor Benedicat, dit betekent: “Christus zegen dit huis”. Ook kunnen religieuze voorwerpen gezegend worden, denk daarbij aan rozenkransen, heiligenbeelden en kerststallen.
4. Het wijden van voorwerpen
Het wijden van voorwerpen is iets anders dan het zegenen van voorwerpen. Het wijden heeft een eeuwige betekenis. Een kerk kan bijvoorbeeld gewijd worden. Maar ook kleinere liturgische zaken als een altaar, heilige oliën, liturgisch vaatwerk en gewaden, etc. Wederom worden niet alleen voorwerpen gewijd, maar ook mensen kunnen gewijd worden. Natuurlijk zijn de diaken-, priester- en bisschopswijding bekend, maar andere wijdingen zijn die van abten, abdissen en andere monniken en nonnen. Daarnaast bestaat ook een maagdenwijding, hierbij kiest een vrouw haar leven compleet te wijden aan God, maar zich niet te binden aan een kloosterorde.
5. Exorcisme
Een andere sacramentale die heftig klinkt, maar eigenlijk vaker voor komt dan je denkt, is de duiveluitdrijving, ook wel exorcisme genoemd. Catechismus artikel 1673 luidt: “In eenvoudige vorm wordt het exorcisme toegepast bij de viering van het doopsel. Het plechtige, zogenaamde ‘grotere exorcisme’ mag alleen door een priester met verlof van de bisschop worden uitgevoerd.” Wetboek van het Canoniek Recht artikel 1172 paragraaf 2: “Dit verlof dient door de plaatselijke Ordinaris alleen gegeven te worden aan een priester die vroomheid, kennis en wijsheid bezit en van integere levenswandel is.” Elk bisdom heeft een vaste exorcist, het is echter niet altijd bekend wie dit is.
Een exorcisme kan dus in kleine en grote vorm voorkomen. Bij de grotere vorm wordt er vanuit gegaan dat iemand bezeten is door de duivel of demonen, hij of zij moet hiervan bevrijd worden. Alleen de Katholieke Kerk heeft het recht om aan duiveluitdrijving te doen door de kracht en gezag die Christus haar gegeven heeft. Voordat men een exorcisme uitspreekt moet er echter wel nagegaan zijn of het om de aanwezigheid van de duivel gaat en niet om een psychische ziekte, hierbij valt de behandeling namelijk onder de medische wetenschap. Mocht je meer willen weten over exorcisme, bezoek dan deze link van de KRO: https://kro-ncrv.nl/katholiek/encyclopedie/e/exorcisme
Zoals je ziet komen de verschillende sacramentalia in verschillende tijden en plekken van het Katholieke geloofsleven voor. Met de ene zul je meer te maken hebben met de ander, maar allemaal hebben ze een bijzondere en heilgevende kracht. Je kunt bij jezelf beginnen door standaard voordat je de kerk instapt een kruisje met wijwater te maken, je kinderen, familieleden en vrienden te zegenen, maar ook je eten, huis en voertuig. Hierbij vraag je bescherming over al deze personen, voorwerpen en je omgeving.
Door:
Lisa Schmeinck
