In tijden van verkiezingen wordt van burgers verwacht dat ze een keuze maken — maar voor katholieken is stemmen meer dan een “plicht”: het is een daad van geweten. In deze blog lees je waarom het vormen van je geweten essentieel is voor verantwoord stemgedrag, en hoe je als katholiek morele principes als leven, gezin, vrijheid en menselijke waardigheid centraal kunt stellen bij je stemkeuze. Want stemmen is niet alleen een politieke handeling, het is ook een morele keuze die invloed heeft op de samenleving waarin we leven.
Allereerst: je geweten
De Kerk promoot geen uniform katholiek stemgedrag. Ze moedigt aan om je geweten te vormen — en dat bewust te doen. Dit houdt in dat je de standpunten van politieke partijen kent, maar waarover precies? Over immigratie? Over Europa? Over de staatsschuld?… Nee: over de fundamentele principes, namelijk: het leven, het gezin, de vrijheid in onderwijs, het algemeen welzijn en sociale rechtvaardigheid (en daarna over al het andere).
Hoe beïnvloedt stemmen jou?
Je stem is geen stukje papier. Het is een vorm van medewerking — materieel en indirect — aan wat de partij van jouw keuze daarna zal doen. Kies verstandig. Als een partij het leven, het gezin, de vrijheid van onderwijs, de sociale rechtvaardigheid of het algemeen welzijn niet verdedigt of zelfs schaadt, en jij stemt op hen… dan werk je indirect mee aan hun daden. Maak van jouw stem een daad van verantwoordelijkheid.
Hoe stem je werkelijk vrij?
Huidige partijen investeren jouw geld niet alleen in informatie, maar ook in verleiding, imago, slogans, tegenpropaganda, imagebuilding — in het kort: ze proberen je te verleiden. En dat kan hen lukken. Doorbreek die dynamiek van verleiding. De enige manier is: stem niet op basis van uiterlijkheden: “die lijkt me aardig…”, “die komt sympathiek over…” Nee. De dag na de verkiezingen telt niet wat jij van de kandidaat vond, maar wat hij of zij werkelijk gaat doen als jij hen jouw stem geeft. Gebruik je verstand en analyseer de programma’s — vooral met betrekking tot de fundamentele principes: leven, gezin, vrijheid in onderwijs, sociale rechtvaardigheid en algemeen welzijn.
Wees kritisch en sluit uit
Omdat verkiezingsprogramma’s vaak intentieverklaringen zijn, moet je beginnen met uitsluiten: wie in het verleden al bewezen heeft zijn woord niet te houden of het programma niet te willen uitvoeren, verdient jouw stem niet. Degenen die puur voor de show meedoen, leven op het eiland van de verleiding. Hun grootste angst is jouw intelligentie. Blijf weg van de “taalmanipulatieprofessionals” zoals de varkens in Animal Farm, en denk aan het tragische einde van het paard Boxer. Niet elke politicus is betrouwbaar — sommigen bewijzen dat dag na dag. Laat jouw stem die verleidingsdynamiek doorbreken.
Dus… moeten we allemaal op dezelfde partij stemmen?
Nee, want we kunnen van mening verschillen over de middelen om morele doelen te bereiken. Maar wat je ook stemt, zorg dat die partij de niet-onderhandelbare principes beschermt: want als deze gebroken worden, wordt de samenleving onmenselijk.
Zorg dat je stem het recht op leven en menselijke waardigheid verdedigt
Niemand zou met een zuiver geweten stemmen op een partij die slavernij of kindermisbruik verdedigt — zelfs niet als die partij je persoonlijk voordeel zou brengen. De grootste vorm van kindermisbruik is abortus. Het eerste principe dat verdedigd moet worden is het recht op leven. Als een partij dat recht niet verdedigt, schaadt ze ook de levenden — dus ook jou en mij. Zulke partijen kunnen het op duizend manieren verantwoorden, en zelfs goede dingen doen op andere vlakken, maar ze ontmenselijken de samenleving. Met elk vernietigd leven verdwijnt ook menselijke waardigheid. Er zijn veel meer menselijke manieren om ongewenste zwangerschappen te begeleiden dan levens te vernietigen en onherstelbare trauma’s te veroorzaken — vaak om steeds minder ernstige redenen. Een politicus moet zoeken naar de meest menselijke oplossing, niet de meest onmenselijke. Fundamentele rechten bestaan vóórdat een overheid of partij ze erkent. Niemand hoeft toestemming te vragen om te leven. Dat geldt ook voor ouderen en zieken — zelfs als niemand hun leven waardevol acht. God acht het waardevol. Dat is genoeg. We leven misschien in een maatschappij die ziek is van onverschilligheid en valse compassie, maar we kunnen alternatieven vinden voor een overheid die, via verdraaide taal, zelfdoding promoot. Het is triest om in een samenleving te leven waarin je verplicht wordt om Kaïn te zijn.
Algemeen welzijn of algemeen belang?
Zoek vastberaden het algemeen welzijn — dat is de som van sociale voorwaarden die de volledige ontwikkeling van de menselijke persoon bevorderen. Maar dit is niet hetzelfde als het zogenaamde “algemeen belang” dat politici vaak gebruiken. Het algemeen belang neigt ernaar de noden en wensen van de meerderheid te laten primeren, vaak ten koste van minderheden, om stabiliteit en vooruitgang te garanderen. Het algemeen welzijn vertrekt vanuit ethische universele principes. Het algemeen belang komt voort uit politieke processen. Slavernij, bijvoorbeeld, was eeuwenlang acceptabel in het “algemeen belang”, maar nooit vanuit het algemeen welzijn.
Wat nu met de “nuttige stem” of het “minste kwaad”?
Utilitarisme is in wezen onverenigbaar met gerechtigheid. De “nuttige stem” kijkt niet naar rechtvaardigheid en kan ze dus niet garanderen. Wie voortdurend “strategisch” stemt, stemt uiteindelijk voor persoonlijk belang in plaats van voor het ware goede. Stem in geweten, niet omwille van gemak. Ook het “minste kwaad” is vaak misbruikt in Spanje. Die leer houdt niet in dat je altijd voor een slecht compromis moet kiezen, maar dat je in extreme situaties het minst schadelijke alternatief kiest. Maar wie altijd voor het minst slechte stemt, zonder ooit serieus het werkelijke goede te overwegen, moet zichzelf bevragen. De deugd van voorzichtigheid (prudentie) vraagt dat we elke optie goed evalueren, en kiezen wat het meest bevorderlijk is voor gerechtigheid en het algemeen welzijn.
Jij hebt stemvrijheid — zij niet
In Nederland zijn er open lijsten. Maar dit betekent niet dat gekozen vertegenwoordigers meer gebonden zijn aan hun kiezers dan aan hun partij. Jij hebt wél vrijheid van stem, zij vaak niet. Kies dus niet puur op basis van naam of sympathie. Kijk naar de partij en wat zij verdedigt. Lees de programma’s. Wees niet naïef.
Dus… stemmen of niet stemmen?
Ja, stemmen. Betrokken zijn bij verkiezingen is een daad van verantwoordelijkheid en een praktische manier om het algemeen welzijn te bevorderen. Het versterkt het ethisch gedrag in de samenleving. Als een katholiek stemt in geweten, is dat een stem tegen corruptie en onrecht. De ogen van een katholiek moeten analyserend zijn: kijk goed naar de waarden, geschiedenis en ethische integriteit van kandidaten en partijen. En natuurlijk moet je ook kijken naar de concrete noden van de samenleving en kiezen wie die het beste zal aanpakken — met respect voor leven, gezin, geloofsvrijheid en menselijke waardigheid.
Kortom…
Kom in actie. Eis transparante campagnes. Geef je stem niet zomaar weg. Maar ga stemmen!
Gastschrijver
